Starzenie można spowolnić, a być może nawet częściowo odwrócić

Zespół, którym kierował dr Piotr Chmielewski z z Katedry Morfologii i Embriologii Człowieka Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu opublikował przegląd tego, co nauka wie o starzeniu się i związanych z tym procesem chorobach.

Jak podkreślają autorzy raportu starzenie to nie tylko upływ czasu, ale przede wszystkim stopniowa utrata integralności biologicznej, która prowadzi do rozwoju wielu chorób, takich jak schorzenia układu krążenia, nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne, na przykład demencje.

- Na poziomie molekularnym obserwujemy uszkodzenia DNA, zaburzenia regulacji ekspresji genów, stres oksydacyjny oraz obniżoną efektywność systemów naprawczych – wyjaśnia dr Chmielewski.

Autorzy raportu przytaczają jedno z najważniejszych odkryć ostatnich lat. Jest nim rola komórek senescentnych. To komórki, które utraciły zdolność do podziałów, ale nie uległy apoptozie, czyli naturalnej eliminacji z organizmu. Choć nie wykonują już swojej normalnej funkcji, pozostają bardzo aktywne metabolicznie i wydzielają szkodliwe substancje (tzw. SASP, czyli senescence-associated secretory phenotype), wywołując przewlekły stan zapalny w całym organizmie.

- Eliminacja komórek starych replikacyjnie to obecnie jeden z najważniejszych celów terapeutycznych – podkreśla dr Chmielewski.

Jak wyjaśnia, gromadzenie się takich komórek w tkankach sprzyja przewlekłemu stanowi zapalnemu, dysfunkcji narządów i zwiększonemu ryzyku chorób związanych ze starzeniem się.

Dr Chmielewski zaznacza przy tym, że mają również pozytywną rolę ponieważ wspierają naprawę tkanek, gojenie się ran i chronią przed rozwojem nowotworów na krótką metę. Dlatego ich usuwanie nie jest rozwiązaniem uniwersalnym.

Jego zespół analizował również wpływ leków przeciwstarzeniowych jak senolityki czy metformina. Pytanie czy ich zastosowanie ma sens dzieli środowisko naukowe. Dr Chmielewski uważa, że metformina, choć bezpieczna w leczeniu cukrzycy typu 2, oddziałuje na wiele szlaków zdrowotnych, a jej wpływ na procesy starzenia u osób zdrowych pozostaje niejasny. Obecnie trwają badania mające ocenić, czy lek ten może rzeczywiście spowolnić biologiczne starzenie się u ludzi. Na razie jednak brakuje na to jednoznacznych odpowiedzi.

Naukowiec zaznacza przy tym, że wciąż odległą pespektywą są interwencje w procesy starzenia oparte na indywidualnych profilach miRNA, markerach epigenetycznych czy wskaźnikach metabolicznych. Choć - jego zdaniem - to obiecująca koncepcja, jest na wczesnym etapie rozwoju i daleka od praktycznego zastosowania klinicznego.

Jak przekonują autorzy raportu najlepiej udokumentowanymi strategiami przeciwdziałania starzeniu pozostają proste interwencje w styl życia: regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta (np. śródziemnomorska), unikanie używek i dbanie o relacje społeczne.

Eksperci radzą również, aby zadbać o odpowiednią jakość snu, którego długość powinna mieć od 7 do 8 godzin. Niedobór snu zaburza regenerację komórek, podnosi poziom stanu zapalnego i przyspiesza starzenie mózgu.

Kolejnym ważnym elementem w walce przeciw starzeniu jest masa mięśniowa. Z wiekiem organizm traci mięśnie, co obniża metabolizm i sprawność. Dlatego warto włączyć do zestawu ćwiczenia siłowe, nawet z lekkim obciążeniem.

Jednym z silniejszych czynników ryzyka śmiertelności u osób starszych jest samotność, dlatego warto dbać o relacje społeczne.

Nie bez znaczenia jest również rezygnacja z używek - palenia tytoniu i picia alkoholu. Te nawyki - jak zaznaczają autorzy raportu - skracają telomery, uszkadzają DNA i zwiększają ryzyko nowotworów oraz chorób sercowo-naczyniowych.

Lekarze zalecają również dbałość o równowagę metaboliczną, czemu służy monitorowanie poziomu glukozy, lipidów i ciśnienia krwi. (PAP)

kak/ agz/