Szamotuły: miasto na szlaku Samy

Tego szukamy w Szamotułach

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: Szamotuły, praca Szamotuły, Szamotuły pogoda, hejted Szamotuły, niagara Szamotuły, alanya Szamotuły.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Szamotułach, tutaj możesz przeczytać kilka słów o ich historii.
Skorzystaj i dowiedz się o danych dotyczących Szamotuł!

---

W akcie założycielskim klasztoru w Obrze datowanym na 23 kwietnia 1231r.oku, podpisanym przez księcia Władysława Laskonogiego, po raz pierwszy wspomniano o Szamotułach. Jako świadek tego wydarzenia wymieniony został komes Wincenty z Szamotuł (Wincencius de Samotul). Zapis ten odnosi się do Starych Szamotuł (Antiqua Schamotuli), nieistniejącej obecnie osady położonej na północ od dzisiejszego miasta, między Mutowem a Szczuczynem.

Zgodnie z obecną wiedzą, w okolicy Starych Szamotuł w drugiej połowie XIII wieku komes Tomisław założył pierwsze miasto. W tym miejscu znajdował się również kościół parafialny św. Marcina z Tours oraz siedziba najstarszych dziedziców Szamotuł. Prawdopodobnie w wyniku wojny między Grzymalitami a Nałęczami w latach 1383-1384 lub innego kataklizmu Stare Szamotuły uległy zniszczeniu. Do XIX wieku wieś nosiła nazwę Stare Miasto, jednak wraz z rozpadem ostatnich zabudowań przestała istnieć.

Na przełomie XIII i XIV wieku z pewnością w ciągu XIV wieku miasto „Nowe” Szamotuły zostało przeniesione nieco na południe, na obszar dzisiejszy. Jego centrum stanowił rozległy rynek, charakteryzujący się typową dla miast monarszych zabudową wewnętrzną, unikalną dla Wielkopolski, którą posiadały jedynie Poznań i Kalisz. Kościół farny św. Stanisława biskupa i męczennika został wzniesiony z dala od rynku.

Rodzina Nałęczów Szamotulskich sprawowała władzę nad miastem aż do drugiej połowy XIV wieku, gdy zostało ono przejęte przez Świdwów. Wówczas zamek, zwany Świdwińskim, pełnił rolę rezydencji dla właścicieli Szamotuł i znajdował się na południe od miasta. Około połowy XV wieku doszło do podziału miasta i majątku pomiędzy dwóch synów Dobrogosta – Jana, który otrzymał południową część z Zamkiem Świdwińskim, oraz Piotra, który otrzymał północną część. Syn Piotra, Andrzej Szamotulski, wzniósł drugi zamek na północy, który częściowo przetrwał do dzisiaj. Po jego śmierci w 1511 r. zamek i północne dobra odziedziczył Łukasz II Górka, późniejszy biskup włocławski.

W 1542 r. kościół parafialny św. Stanisława został podniesiony do rangi kolegiaty z kapitułą prałatów i kanoników. W XVI wieku Szamotuły stały się ważnym ośrodkiem braci czeskich i protestantów. Miasto to było także istotnym centrum kulturalnym, wychodzącym na przekór szeregowi studentów i uczonych Akademii Krakowskiej oraz Akademii Lubrańskiego. W Szamotułach działała również jedna z pierwszych drukarni w Wielkopolsce. Sławę miastu przyniósł jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów tamtych czasów, Wacław z Szamotuł (około 1524-1560).

W 1579 r. część miasta i dóbr Górków przeszła w posiadanie Rokossowskich w wyniku transakcji majątkowej. W kolejnych latach, na skutek dalszych transakcji w 1635 r. całe miasto przeszło w ręce Kostków, a następnie w drugiej połowie XVII wieku Łąckich Korzboków i w 1723 r. – Mycielskich. Mimo licznych zmian właścicieli do XVII wieku Szamotuły utrzymywały się jako aktywne centrum rzemieślnicze i handlowe ze względu na strategiczne położenie na szlaku. Od 1666 r., gdy uznano wydarzenia związane z obrazem Matki Boskiej z Szamotuł za cudowne, miasto stało się słynnym sanktuarium maryjnym, przyciągając pielgrzymów z całego kraju.

Od połowy XVII wieku wskutek kolejnych konfliktów wojennych i niekorzystnych procesów gospodarczych, Szamotuły zaczęły doświadczać powolnego upadku. Po II rozbiorze Polski w 1793 r. (miasto liczące 1120 mieszkańców) znalazły się pod panowaniem pruskim. W okresie 1807-1815 miasto było administracyjnie związane z Księstwem Warszawskim. W 1818 r. Szamotuły zostały stolicą powiatu, a w 1835 r., po wprowadzeniu nowego porządku miejskiego, przestały być miastem prywatnym po tym, jak Mycielscy sprzedali zamek i dobra w 1837 r. Następnie miasto przechodziło kolejno w ręce niemieckich rodów: von Brandt, od 1842 r. Bethe, a od 1862 r. książąt von Sachsen Coburg Gotha.

Do początku XX wieku populacja miasta kilkakrotnie wzrosła (1910 r. – 6878 mieszkańców), a obok Polaków i Żydów osiedliła się znaczna społeczność niemiecka. Wyznawcy judaizmu i ewangelicy mieli własne miejsca kultu i szkoły. W drugiej połowie XIX wieku miasto rozwijało się gospodarczo, powstawały duże zakłady przemysłowe, z czym największą była cukrownia. Mimo trudności związanych z antypolską i antykatolicką polityką zaborcy, mieszkańcy Szamotuł zachowali ducha walki, który przejawiał się w udziale w kolejnych powstaniach narodowych: listopadowym (1830-1831), wielkopolskim (1848 rok) i styczniowym (1863-1864). Pomimo porażek duch niepodległościowy nie osłabł, a społeczeństwo zaangażowało się w pracę organiczną, podejmując inicjatywy kulturalne i gospodarcze na rzecz utrzymania polskości. W Szamotułach powstało m.in. słynne Kasyno Obywatelskie (1835 r.) i pierwsze w Polsce towarzystwo archeologiczne o nazwie Towarzystwo Zbieraczów Starożytności Krajowych (1840 r.) oraz inne organizacje.

W czasie powstania wielkopolskiego (1918-1919) mieszkańcy Szamotuł zasłużyli się znacznie, nie tylko przejmując kontrolę nad władzą w powiecie, ale także aktywnie uczestnicząc w walkach na frontach, przyczyniając się do wyzwolenia zachodnich i północnych obszarów Wielkopolski. W okresie międzywojennym miasto stało się dynamicznym centrum życia kulturalnego, będąc miejscem rozwoju licznych organizacji świeckich i katolickich. W Szamotułach funkcjonowała również jedyna w powiecie szkoła średnia oraz inne placówki edukacyjne. Choć do końca tego okresu mieszkańcy miasta reprezentowali różne grupy wyznaniowe, w tym ewangelików i Żydów, to po II wojnie światowej struktura narodowościowa i wyznaniowa znacząco się ujednoliciła, dominującą grupą stając się Polacy wyznania katolickiego.

Po wojnie Szamotuły rozwijały się pod względem urbanistycznym i demograficznym, osiągając w 2017 r. liczbę mieszkańców wynoszącą 18 835. Powstało wiele instytucji oświatowych i kulturalnych, w tym Muzeum Ziemi Szamotulskiej, obecnie znane jako Muzeum Zamek Górków. W sferze gospodarczej szczególny rozwój zaznaczył się w sektorze rolno-spożywczym, obejmując m.in. cukrownię, olejarnię, paszarnię oraz rzeźnię. Wraz z przemianami ustrojowymi i gospodarczymi w latach 90. XX wieku oraz na początku XXI wieku większość dużych zakładów przemysłowych została zamknięta, a zastąpiły je mniejsze przedsiębiorstwa usługowo-handlowe. Szamotuły nadal pełnią rolę siedziby powiatu (z przerwą w latach 1975-1999), mieszcząc Sąd, Prokuraturę Rejonową, Areszt Śledczy oraz szpital.

---

Więcej aktualności z Szamotuł